ตอนที่ ๒ เทวรูปขอม - แต่งเก่าทำสนิม

หลังจากที่พบโรงงานแกะเทวรูปหลายโรงงานในอำเภออรัญประเทศแล้ว ผมได้เลือกซื้อจากโรงงานต่างๆโดยตรง ผมเดินทางไปที่โรงงานเหล่านั้นบ่อยๆ ทำให้ได้มีโอกาสเห็นขั้นตอนการทำให้เทวรูปหินแกะสลักเหล่านั้นเก่าเหมือนของจริง

เริ่มจากเมื่อคนงานเขมรแกะเทวรูปแต่ละแบบเสร็จจะถูกทำไปขัดน้ำเพื่อทำความสะอาดผิวเก็บรายละเอียดและลบรอยสิ่วและรอยเลื่อยจางๆออกจากผิวของเทวรูป จากนั้นจะถูกนำไปพ่นทราย (ยิงทราย) คือการใช้ปั้มลมต่อเข้ากันหัวพ่นทราย พ่นให้ทั่วองค์ของเทวรูป เพื่อที่จะทำให้ผิวขรุขระและลบรอยเลื่อยตัดหินที่ยังหลงเหลือบนผิว

การทำให้ผิวเทวรูปขรุขระที่ผมได้เห็นขั้นตอนและได้รวบรวมไว้มีหลายวิธี
วิธีแรกที่ผมกล่าวไปคือใช้เครื่องพ่นทราย ทำให้ลายที่แกะเลือนและขรุขระ เหมือนกันว่าผ่านกาลเวลามายาวนาน ถูกลมถูกฝนชะล้างจนสึกกร่อน ส่วนวิธีที่สองคือการนำเทวรูปที่เพิ่งแกะเสร็จไปจุ่มลงในกรดกัดหิน (กรดไฮโดรคลอริก?) ตรงนี้ต้องใช้เวลานานกว่าวิธีแรก คนงานเขมรอธิบายให้ฟังว่าต้องแช่ไว้ในกรดเป็นอาทิตย์ แล้วผิวนอกของหินแกะสลักจะค่อยๆยุ่ยออกมา บางทีก็เอาปูนขาวพอกเทวรูปแล้วนำไปจุ่มลงในกรดเพราะเร่งปฏิกิริยาของกรด ซึ่งวิธีนี้ใช้บอกได้ว่าเทวรูปองค์ไหนเป็นของปลอมทำเลียนแบบ เพราะเมื่อเอาไปตั้งขายในร้านก็จะเห็นเป็นเนื้อสีขาวจากปูนขาว หรือคราบสีขาวจากกรดเกลือแทรกอยู่ในเนื้อของหิน

ผิวที่เกิดจากการใช้ปูนขาวพอกแล้วใช้กรดกัดผิว ทำให้ทิ้งคราบสีขาวไว้

แต่วิธีใช้กรดนี้เป็นอันตรายต่อสุขภาพมากเพราะไอกรดจะเข้าไปทำลายปอดและอวัยวะภายในของเราได้ ส่วนวิธีสุดท้ายก็คือการเอาเม็ดทรายมาทุบลงบนผิวของเทวรูปหินเลย วิธีนี้จะทำให้ผิวของเทวรูปขรุขระเป็นรูของเม็ดทรายที่นำมาทุบ แต่ใช้เวลานานกว่าจะทุบบนผิวจนทั่วทั้งองค์เทวรูป

หลังจากที่ทำให้ผิวเทวรูปขรุขระแล้ว จะนำเอาเทวรูปต่างๆไปทำสีสนิม โดยที่นำเอาเศษเหล็กเศษสังกะสีสนิมไปแช่ในกรด จะทำให้ได้น้ำกรดที่เป็นสีน้ำตาลสนิม เขาจะเอาน้ำกรดสนิมไปราดเทวรูปอยู่หลายวันจนสนิมซึมเข้าไปในผิวของหิน จากสีหินทรายสีชมพูจากหินธรรมชาติก็จะเป็นสีน้ำตาลสนิม โดยที่สีน้ำตาลสนิมจะซึมลึกเข้าไปแทรกอยู่ในเนื้อของหิน
จากนั้นก็นำไปเผาบนเตาพร้อมๆกัน โดยที่เตาจะมีลักษณะเป็นตระแกรงใหญ่ๆแล้วสุมฟืนเข้าข้างล่าง การเผาเพื่อให้ได้สีสนิมติดทน และสีของหินดูเก่า และมีเขม่าติด หินทรายเมื่อถูกไฟเผาสีของหินก็จะเปลี่ยนไปจากเดิม

บางทีถ้าไม่มีเวลาพอ ผมก็เห็นเขาเอาน้ำกรดสนิมราดแล้วเอาหัวแก๊สพ่นไฟเผา แล้วก็ราดแล้วก็เผาไปเรื่อยๆจนกว่าจะทั่วทั้งองค์ ก็จะทำให้ได้เทวรูปสีน้ำตาลเจือสีดำ สีก็จะไม่จางหาย ติดทนแม้จะถูกแดดถูกฝนเป็นเดือนๆ

หลังจากทำสนิมเสร็จแล้ว ก็จะเอาเทวรูปที่เป็นองค์สมบูรณ์ เอามาทุบให้แตกบิ่น หรือแตกเป็นชิ้นๆแล้วเอามาต่อกลับเหมือนเดิม ให้ดูว่าเก่าโบราณเหมือนของจริงว่าแตกหักจากการพังทลายหรือจากสงคราม แล้วเอามาประกอบต่อกันเข้าเหมือนเดิม การต่อก็จะเจาะใส่แกนเหล็กไว้ข้างในแล้วต่อเข้าด้วยกาวอีพอกซี่ที่ใช้ต่อหิน

เทวรูปที่ถูกทุบให้แตกหัก แล้วนำกลับมาต่อประกอบเข้าเหมือนเดิมเพื่อให้เหมือนของโบราณแท้

ถ้าอยากได้จุดเหมือนเชื้อราบนผิวหิน ก็จะใช้แปรงสีฟันจุ่มลงในหมึกจีน แล้วดีดเป็นฝอยเล็กลงบนผิวหินจนทั่ว และถ้าอยากได้ผิวหินสีเทาก็จะเอาแลกเกอร์พ่นให้ทั่ว แล้วนำดินจอมปลวกที่เผาไฟแล้วทุบเป็นผงคุลกให้ทั่วทั้งองค์ขณะที่แลกเกอร์ยังไม่แห้ง ก็จะทำให้ฝุ่นดินจอมปลวกสีเท่าติดทั่วเทวรูป จากนั้นก็แต่งสีผิวด้วยการดีดหมึกจีนให้ทั่วอีกครั้งหนึ่ง

ที่โรงงานนี้ยังมีวิธีการนำเอาเทวรูปที่ทำแตก ต่อประกอบ และทำสีเสร็จแล้วนำไปฝังในโคลนหรือพื้นที่ชื้นแฉะ แล้วปักป้ายสังกะสีกำกับไว้ว่าฝังไว้วันที่เท่าไหร่ หลังจากผ่านไปหลายเดือน หรืออาจจะเป็นปีก็ขุดขึ้นมาขาย จะทำให้ได้กลิ่นดินบนเทวรูปและมีรากไม้รากหญ้าติดบนผิวของเทวรูป บางชิ้นก็มีรากหญ้าชอนไชเข้าไปในรอยแตกของชิ้นที่ต่อเอาไว้ ทำให้เหมือนของจริงมากๆ มีอยู่ครั้งหนึ่ง ซึ่งเมื่อผมจะนำเทวรูปเหล่านี้ไปต่างประเทศ ผมต้องไปขอใบอนุญาตนำศิลปวัตถุออกนอกราชอาณาจักร จากกรมศิลปากรเสียก่อน ผมนำเทวรูปจากโรงงานนี้ไปขอใบอนุญาตฯ ปกติแล้วจะมีเจ้าหน้าที่ ๑-๒ คนมาตรวจพิสูจน์ว่าเป็นโบราณวัตถุของจริงหรือไม่ เพื่อที่ออกใบอนุญาตให้ แต่เทวรูปชิ้นนั้นเจ้าหน้าที่สลับกันมาดูคนแล้วคนเล่าก็ดูไม่ออกว่าเป็นของจริงหรือของเลียนแบบ ซึ่งผมพยายามอธิบายให้เจ้าหน้าที่เหล่านั้นฟังว่าสีและผิวที่เห็นนั้นเกิดจากขั้นตอนอะไรบ้าง แต่ดูแล้วไม่มีใครเชื่อผม เจ้าหน้าที่ผลัดกันมาตรวจพิสูจน์ได้ประมาณ ๘ คน ก็สรุปว่า เทวรูปนี้น่าจะเป็นของโบราณแท้ จึงไม่อนุญาตให้นำออกนอกประเทศและแนะนำให้ผมเก็บเอาไว้บูชา